Н. У. Улагашев (алтай ады Туламаш) Сары-Кӧпши ӧзӧктӧ Кам-Тыт деп јерде 1861 ј. тулаан айдыҥ 17-чи кӱнинде чыккан. Адазы – кӱзен сӧӧктӱ Улагаш – аҥчы, энези – јаврук сӧӧктӱ Паачак – кожоҥчы да, чӧрчӧкчи де кижи болгон. Кайчы болуп бӱткен јайалтазы эрте ачылып, Туламаш 9 јаштуда кайлап баштаган. Јаштаҥ ала оны айландыра атту-чуулу кайчылар болгон: таайы Сабак Болчонов, Кыдыр Отлыков, Кабак Тадыжеков ло Јаймат. Бу кайдыҥ куулгазынду телекейине онойып кирген.
Николай Улагашев 15 јаштуда Алтай ичинде ады чыккан кайчы боло берген. 16 јаштуда кӧстиҥ оорузынаҥ улам каралга арткан да болзо, баатыр кептӱ эр кузуктайтан да, одындайтан да, кайыш ӧрӱп, боожо, ӱйген-нокто, ээр-куйушкан јазап, бала-барказын азырайтан. Мыклайдыҥ эҥ ле jаан ырызы улуска чӧрчӧк кайлап айдатаны болгон. Улустыҥ сурагыла jурттаҥ jуртка jорыктап,чӧрчӧк айдып јӱретен. Айдарда, кайчыныҥ айылына ол эмезе ол токтогон айылга кай чӧрчӧк угарга, улус јаантайын јуулыжып келетен.
1937 јылда кичӱ изӱ айда јарлу алтай бичиичи П.В. Кучияк Москванаҥ келген фольклорист А.Л. Гарфла кожо Салганда деп кичинек јуртка келип, Н.У. Улагашевтеҥ «Алып Манаш», «Ырысту» ла о.ӧ чӧрчӧктӧр бичигилеп алган. Ол ло јыл кӱскиде «Сибирские огни» деп журналдыҥ 4-чи номеринде «Ойрот чӧрчӧктӧр» деп атту јуунты кепке базылып чыккан. Бу јуунтыда Н.У. Улагашев – кайчы деп баштапкы катап айдылган. Бу ла ӧйдӧҥ ала Н. У. Улагашевтиҥ ады-чуузы текши таркаган.
1939 ј. Н.У. Улагашев СССР-дыҥ Ӱстӱги Совединиҥ Јарлыгыла «Знак Почета» орденле кайралдаткан. Орденди аларга, Москва јаар јол-јорукта кайчыны облисполкомныҥ ишчизи Василий Кокышев ле барказы Ӱренчи ӱйдежип јӱргендер.
1939 ј. Ойрот облисполкомныҥ јӧбиле Н.У. Улагашевке аҥылу пенсия тӧлӧлип башталган. 1940 ј. ого Ойрот-Турада (Горно-Алтайскта) јадар тура берилген.
Кыска ӧйдиҥ туркунына кайчынаҥ 31 кай чӧрчӧк, бир канча куулгазынду чӧрчӧктӧр лӧ кожоҥдор бичилген. Кайчыныҥ чӧрчӧктӧрин Н. Куранаков, бичиичи П. Кучияк, оныҥ кызы А. Кучияк, анайда ок С. Суразаков, П. Маскачакова, А. Роголева угуп јуунаткан.
Н.У. Улагашев ӱлгерлер де чӱмдеген: «Ойно, ойно, топшуурым», «Эки закон», «Октябрьдыҥ кожоҥы», «Коммунистический партия керегинде кожоҥ».
Н.У. Улагашевтиҥ эҥ баштапкы бичиги «Алтай чӧрчӧктӧр» 1939 ј. Ойрот-Турада кепке базылып чыккан. Оны ээчий «Алып-Манаш» (1940), «Алтай чӧрчӧктӧр» (1941), «Малчы-Мерген» (1945) ле о.ӧ. бичиктери кепке базылган.
1941 ј. Новосибир калада Н.У. Улагашевтыҥ «Алтай Буучай» деп чӧрчӧги, 1947 ј. Ойрот-Турада – «Малчи-Мерген», 1961 ј. – «Героические сказания» деп бичиктери орус тилле чыккан. Орус тилге оныҥ чӧрчӧктӧрин П. Кучияк, А. Гарф, Новосибирсктиҥ бичиичилери Е. Березницкий, А. Коптелов, И. Мухачев, В. Непомнящих, Е. Стюарт, А. Смердов кӧчӱргилеген.
1941 ј. Ойроттыҥ эл театры Н.У. Улагашевтиҥ «Ӱч кыс» деп чӧрчӧги аайынча спектакль тургускан. Чӧрчӧкти сценага тургузарга П.В. Кучияк јазаган. Спектакльдыҥ баштапкы ойыны 1941 ј. кичӱ изӱ айдыҥ 22-чи кӱнинде кӧргӱзилген.
Кайчыныҥ Григорий (Чанчу) ле Иннокентий (Адыјок) деген эки уулынаҥ калыҥ јурт тазылданып барган. Н.У. Улагашевтиҥ угы-тӧзин оныҥ угы-тукумынаҥ таркаган З.А. Каланчинова јурук-схема ажыра кӧргӱскен.
1989 ј. Горно-Алтайск калада Н.У. Улагашевке кереес тургузылган (скульптор П.И. Богомолов). Тӧс каланыҥ оромдорыныҥ бирӱзи оныҥ адыла адалган. Чыкканынаҥ ала 150 јылдыгына учурлай Паспаул јурттаҥ ыраак јок Н. У. Улагашевтиҥ музей-айылы тудулган. Оныҥ ачылтазы 2013 ј. туулан айдыҥ 19-чы кӱнинде ӧткӧн.
